เครื่องวัดดัชนีการเจือปน (Refractometer) เป็นเครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ที่ใช้ในการวัดดัชนีการเจือปนของสาร ซึ่งเป็นการวัดการโค้งแสงหรือการเจือปนของแสงเมื่อมันผ่านไปในสารนั้น ๆ เครื่องวัดนี้จะให้ข้อมูลมูลค่าที่มีความสำคัญเกี่ยวกับส่วนประกอบ ความเข้มข้น ความบริสุทธิ์ หรือคุณภาพของสารต่าง ๆ ได้แก่ ของเหลว ก๊าซ และของแข็งที่โปร่งแสง
ส่วนประกอบและคุณสมบัติสำคัญของเครื่องวัดดัชนีการเจือปนประกอบด้วย:
1. **ปริซึมหรือองค์ประกอบทางด้านแสง**: เป็นส่วนสำคัญของเครื่องวัดดัชนีการเจือปนที่ทำหน้าที่ในการวางตัวตัวอยู่ ซึ่งองค์ประกอบนี้มักจะถูกสร้างจากแก้วหรือวัสดุโปร่งแสงอื่น ๆ ที่มีคุณสมบัติด้านการเจือปนที่แม่นยำ
2. **แหล่งแสง**: เครื่องวัดดัชนีการเจือปนมักจะมีแหล่งแสงภายใน เช่น ไฟ LED เพื่อให้แสงเมื่อถูกวัดมีความสว่างเพียงพอ เพื่อเพิ่มความชัดเจนให้กับแสงที่ถูกเจือปน
3. **ระบบการมองเห็น**: เครื่องวัดดัชนีการเจือปนมักมีระบบการมองเห็น ประกอบด้วยกล้องโอกาสหรือหน้าจอดิจิตอล ซึ่งช่วยให้ผู้ใช้สามารถสังเกตแสงที่เจือปนได้อย่างชัดเจน ในเครื่องวัดดัชนีการเจือปนแบบดั้งเดิมผู้ใช้จะมองผ่านกล้องโอกาสและสังเกตแสงที่ถูกเจือปนโดยตรง ในขณะที่ในเครื่องวัดดัชนีการเจือปนแบบดิจิตอล ดัชนีการเจือปนจะแสดงบนหน้าจอดิจิตอล
4. **การติดตั้งปริซึมและการสอดคล้อง**: ปริซึมถูกติดตั้งในเครื่องวัดดัชนีการเจือปนในลักษณะที่ให้มั่นใจได้ว่าการวัดมีความแม่นยำและทำซ้ำได้ การปรับแต่งการสอดคล้องอาจถูกให้เพื่อปรับความแม่นยำต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อม หรือเพื่อปรับปรุงเครื่องมือต่อมาตรฐานที่รู้จัก
5. **ระบบการเติมสารตัวอย่าง**: บางเครื่องวัดดัชนีการเจือปนมักมีระบบการเติมสารตัวอย่าง เช่น พิเป็นหรือกระบอกฉีด เพื่อควบคุมปริมาณของสารตัวอย่างที่จะถูกนำมาวัดในปริซึม ซึ่งช่วยให้การวัดเป็นไปอย่างสม่ำเสมอและเชื่อถือได้
6. **การควบคุมอุณหภูมิ**: อุณหภูมิสามารถมีผลต่อดัชนีการเจือปนของสาร ดังนั้นเครื่องวัดดัชนีการเจือปนหลายรุ่นอาจมีคุณสมบัติการควบคุมอุณหภูมิหรือสอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิเพื่อให้ได้ค่าการวัดที่แม่นยำ
7. **รุ่นพกพาหรือรุ่นประกอบห้อง**: เครื่องวัดดัชนีการเจือปนมีขนาดและรูปแบบต่าง ๆ ตั้งแต่รุ่นพกพาที่เหมาะสำหรับการใช้งานในสนาม ไปจนถึงรุ่นขนาดใหญ่ที่ออกแบบมาสำหรับการใช้งานในห้องปฏิบัติการ รุ่นพกพามักจะใช้พลังงานจากแบตเตอรี่และมีขนาดกระชับในขณะที่รุ่นขนาดใหญ่อาจมีความแม่นยำสูงกว่าและมีคุณสมบัติเพิ่มเติม
8. **การใช้งาน**: เครื่องวัดดัชนีการเจือปนมีการใช้งานที่หลากหลายในอุตสาหกรรมต่าง ๆ เช่น อุตสาหกรรมอาหารและเครื่องดื่ม, เภสัชภัณฑ์, การผลิตเคมี, พลอยประดับ, และยานยนต์ เครื่องวัดดัชนีการเจือปนถูกใช้ในการวัดพารามิเตอร์ เช่น ปริมาณน้ำตาลในเครื่องดื่ม, ความเข้มข้นของสารเคมีในสารละลาย, คุณภาพของน้ำมันและไขมัน, และความบริสุทธิ์ของอัญมณี รวมถึงอื่น ๆ
โดยรวมแล้ว เครื่องวัดดัชนีการเจือปนเป็นเครื่องมือที่หลากหลายและมีความสำคัญในการวิเคราะห์ทางคุณภาพและปริมาณในกระบวนการวิจัย การควบคุมคุณภาพ และกระบวนการผลิตในหลายๆ สาขาอุตสาหกรรม ความเร็ว การทำลาย และการวัดที่เชื่อถือได้ ทำให้เครื่องวัดดัชนีการเจือปนเป็นเครื่องมือที่สำคัญในหลาย ๆ แง่ของงานวิทยาศาสตร์และอุตสาหกรรม
